حرکت به سمت دامنه نامتقارن 

مقوله دامنه نوسان یکی از مباحث پر چالش بازار سرمایه بوده که همیشه طرفداران و مخالفان خودش را داشته است. مخالفان یک سری معایبی را برای دامنه نوسان در نظر می‌گیرند، یکی اینکه بازار سرمایه بر اساس تئوری‌های بازار آزاد شکل گرفته و نباید محدودیتی برای آن ایجاد کرد یا اینکه محدودیت‌های آن به این اندازه قابل توجه باشد. بنابراین به دلیل ماهیت ذاتی بازار سرمایه، دامنه نوسان نباید وجود داشته باشد و مورد دوم درمورد خاصیت اصطلاحاً مغناطیسی است مثلاً روزهایی که با صف فروش مواجه هستیم و این صف فروش ادامه‌دار خواهد بود و هیجان فروش تخلیه نمی‌شود.
مسئله دیگر اینکه اتفاق‌های بنیادی که برای یک بازار می‌تواند رخ دهد در حوزه اقتصاد کلان یا در یک صنعت و شرکت خاصی طبیعتاً باعث می‌شود ارزش ذاتی آن سهم دستخوش تغییرات شود و دامنه نوسان هم منجر می‌شود سهم‌ها خیلی کندتر به ارزش خودشان برسند. نکته مهم آخر که مخالفان در نظر دارند ریسک نقدشوندگی است، یکی از ادعاهایی که بازار سرمایه دارد اینکه ریسک نقدشوندگی ندارد. با در نظر گرفتن بازارهای موازی مانند ارز، طلا و مسکوکات، بعضی کالاهای مصرفی بادوام مثل خودرو و بعضا مسکن قاعدتاً باید ساعت نقدشوندگیشان کمتر از بازار سرمایه باشد اما کاملا برعکس اتفاق می‌افتد.
مهمترین دلیلی که موافقان دامنه نوسان دارند، کنترل هیجانات است. بنابراین به‌طور کلی دامنه نوسان یک سری مزایا و معایب دارد و در کشور ما در سال‌های قبل صحبت شد که به‌تدریج گسترش پیدا کند اما امسال به خاطر اتفاقات عجیب و غریب و غیر قابل پیش‌بینی فعلاً این دامنه نوسان ابزاری شده برای اینکه بازار سرمایه بیش از این با ریزش مواجه نشود.
در کل از لحاظ بحث روانی باتوجه به اینکه اکثر سرمایه‌گذاران حقیقی در ایران تجربه لازم را ندارند، عموما سازمان بورس ترجیح داده دامنه نوسان را اعمال کند و عملاً به‌نحوی کنترل قیمت انجام دهد. سؤالی که پیش می‌آید اینکه این استراتژی چه زمانی می‌تواند مفید باشد، در شرایط فعلی که ممکن است ریسک‌های سیستماتیکی مثل درگیری و منازعاتی حتی در داخل خود ایران داشته باشیم و کشورمان مستقیماً درگیر منازعات و مناقشات منطقه‌ای است و بازار سرمایه هم ریزش شدیدی را در ماه‌های گذشته تجربه کرده، سیاست‌گذار به خاطر اینکه بازار چندان دچار هیجان و پنیک نشود، این دامنه نوسان را اعمال می‌کند.
ضمن آنکه بازار سرمایه در سه سال اخیر نسبت به بازارهای موازی جا مانده و قیمت سهم‌ها در مقطع ارزنده‌ای قرار دارد. نکته قابل توجه اینکه اعمال دامنه نوسان از سوی سازمان بورس منجر به این نمی‌شود که به بازار ترس غلبه کند اما از طرفی باعث می‌شود ریسک نقدشوندگی بالا برود. به‌نظر می‌رسد تا زمانی که وضعیت و سیاست‌های کلی و اتفاقاتی که در عرصه سیاست بین‌المللی وجود دارد، مشخص و شفاف نشود که چه اتفاقاتی می‌افتد، دامنه نوسان و حجم مبنا صرفاً از ریزش بازار جلوگیری می‌کنند و به ذات بازار هیچ کمک اثر بخشی نخواهند کرد. در شرایط فعلی و باتوجه به اینکه در حال حاضر بازار در کف ارزندگی خود قرار دارد، یکی از بهترین راهکارهایی که می‌توان اعمال کرد دامنه نوسان نامتقارن است.

• ابراهیم سماوی - کارشناس بازار سرمایه